Khi quan tâm đến học nghề tại Phần Lan, sinh viên quốc tế thường khá bối rối khi biết có chương trình thu học phí sinh viên, có chương trình thì không. Lý giải điều này như thế nào và việc thu / không thu học phí nói lên điều gì?
Trước đây, giáo dục của Phần Lan không thu phí đối với sinh viên quốc tế, ngay cả đối với các chương trình học bằng tiếng Anh. Từ 2017, các chương trình đào tạo bằng tiếng Anh (chủ yếu higher education) tại nước này bắt đầu thu học phí đối với sinh viên ngoài khối EU. Thực tế, trước đó, từ 2010-2014 Phần Lan đã thí điểm dự án thu học phí ở một số chương trình, bao gồm hệ đại học, sau đại học, và nghề.
Riêng đối với hệ dạy nghề, nhiều thay đổi quan trọng đang diễn ra, kể từ năm 2021. Những thay đổi này đều nhằm thu hút nhân lực và giải quyết việc làm trong lĩnh vực lao động nghề. Chúng ta thấy sự xuất hiện nhiều hơn các chương trình nghề dành cho các đối tượng quốc tế… và một số lại miễn phí trong khi số khác thu học phí. Nếu chú ý, chúng ta sẽ nhận thấy một số điểm khác biệt giữa 2 loại chương trình nêu trên:
Chương trình miễn học phí
Phần Lan có dạng chương trình này bởi vì chính phủ phải chăm lo cho các đối tượng quốc tế đang có mặt ở Phần Lan có nhu cầu được huấn luyện. Chính phủ có trách nhiệm phải giúp người di dân, tị nạn, người nhà của sinh viên/lao động quốc tế, vợ/chồng của người Phần chưa lấy quốc tịch… tham gia vào thị trường lao động và hòa nhập vào xã hội.
Ưu tiên thứ hai là để thu hút sinh viên quốc tế (đã/chưa có mặt ở Phần Lan) đến các vùng xa xôi, thưa dân. Chương trình nghề ở những vùng này do đó thường miễn phí, nhưng có điểm bất cập là chủ yếu được đào tạo bằng tiếng Phần. Người học, do đó, cần phải học trước tiếng Phần từ nước ngoài hoặc đang ở Phần Lan và đã biết tiếng Phần cơ bản.
Tùy chương trình, các khóa học miễn phí được đào tạo bằng tiếng Phần, tiếng Anh hay cả hai. Diện xét tuyển có thể khá rộng, đặc biệt là các chương trình bằng tiếng Anh, do đó ai cũng có cơ hội apply (trong/ngoài Phần Lan, trên toàn thế giới). Điều này dẫn đến sự cạnh tranh khá cao trong khi số chỗ học có hạn (theo quota chung của trường). Muốn được chọn bạn phải có tiếng Anh khá tốt (nếu khả năng từ IELTS 6.0 trở lên, bạn có thể thử sức). Một số chương trình còn yêu cầu bạn phải có tiếng Phần cơ bản bên cạnh tiếng Anh.
Một lý do khác của sự cạnh tranh nêu trên là vì số lượng các chương trình nghề bằng tiếng Anh chưa nhiều. Bên cạnh đó, một hệ quả của cạnh tranh là những người lớn tuổi hơn thường không đủ yêu cầu, do tiếng Anh không tốt bằng các bạn trẻ tuổi (17-22 tuổi).
Chương trình có thu học phí
Những khiếm khuyết của chương trình miễn phí được bù đắp bởi các khóa học tính phí. Chính phủ Phần Lan không phải huy động nguồn lực xã hội để dạy miễn phí cho sinh viên quốc tế, mà sinh viên sẽ tự trả tiền để có chỗ học, sau đó họ còn ở lại và đóng góp sức lao động cho nền kinh tế.
Chỉ có điều… các trường nghề của Phần Lan chưa có nhiều kinh nghiệm, chưa có một hệ thống tuyển sinh thống nhất toàn quốc để dễ thu hút học viên quốc tế ngoài EU. Vì vậy, một vài trường nghề hàng đầu tại các thành phố lớn (cơ sở vật chất tốt, có khả năng dạy bằng tiếng Anh, nhu cầu đầu ra tốt) đã tiên phong “đặt hàng” các đối tác tuyển sinh ở các nước theo chỉ tiêu riêng. Có như vậy họ mới dễ mở lớp đào tạo (vì không phải lo lắng về ngân sách của nhà nước), và khi đó sinh viên quốc tế cũng sẵn sàng đóng học phí (vì hiểu rằng mình chưa là đối tượng ưu tiên và không muốn phải cạnh tranh với quá nhiều người).
Phần Lan là một quốc gia thích minh bạch, nên các đối tác tuyển sinh của các trường nghề cũng phải đảm bảo sự minh bạch cao trong mọi khoản phí. Mọi tính toán đều phải phục vụ mục tiêu hỗ trợ tốt nhất cho sinh viên – trên tinh thần của một nền giáo dục không vì lợi nhuận. Những khoản chi phí mà người học phải trả tại Phần Lan chủ yếu để bù vào chi phí vận hành đào tạo, không phải vì lợi nhuận của giáo dục.
Nói nôm na, các chương trình miễn phí có nguồn gốc sâu xa là sự tài trợ của nhà nước, và thường phục vụ một số thành phần / dự án ưu tiên trong xã hội.
Tóm lại, việc lựa chọn loại chương trình nào sẽ tùy thuộc vào khả năng và điều kiện của bạn. Mỗi lựa chọn đều có ưu thế riêng của mình. Nếu muốn tiết kiệm, bạn sẽ không ngại đua tranh. Nếu muốn sự an toàn, bạn sẽ không ngại đầu tư cho việc học.
