RAB Pride xin trân trọng gửi đến Quý vị tác phẩm Tết Ở Xứ Sở Ngàn Hồ của nhà văn Trương Huỳnh Như Trân, sinh viên RAB tại Phần Lan. Tác phẩm đăng trong Ấn phẩm NHÂM NHI TẾT, Ấn phẩm đặc biệt mừng Xuân Ất Tỵ của nhà xuất bản Kim Đồng.
Ai đi xa nhà rồi mới quý những ngày Tết ở quê hương
Thường mỗi năm Tết đến, tôi lại nghe mọi người xung quanh than thở: Tao chán Tết lắm.
Có 1001 lý do để chán Tết: chủ doanh nghiệp phải lo lương thưởng, người bình thường thì cũng phải lo sắm Tết, tính toán những khoản phải chi tiêu. Những người không quan trọng lễ Tết thì thờ ơ: “Tết đến chỉ thêm tuổi chứ được gì”, hay “lớn rồi không được lì xì, mà phải chuẩn bị lì xì ná thở, nên… không thích Tết tí nào.
Với nhiều người khác, Tết là việc chuẩn bị những cái phong bì gửi đi, và nhận về những cái phong bì khác, chẳng có gì thú vị.
Giữa làn sóng “chán Tết”, tôi hoang mang tự hỏi: mình đã lớn chưa (chưa nói già chưa), sao mình vẫn thích Tết vậy?
Tôi chưa khi nào thấy chán Tết cả, dù đã 42 nồi bánh chưng trôi qua. Dù năm nào cũng ăn bánh chưng bánh tét mà không hề thấy ngán.
Dù Tết năm nào tôi cũng chỉ có từng đó chuyện: xoay như chong chóng thu xếp mọi việc ở Sài Gòn những ngày giáp Tết, tới 27-28 thì về quê, lại xoay như chong chóng dọn dẹp nhà cửa, lau chùi sáng bóng mọi thứ, mua sắm đồ ăn Tết, và đi ngắm/ mua hoa.
Có vậy thôi, mà năm nào cũng làm trong sự hân hoan như đứa trẻ.
Tôi nhớ ngày nhỏ, lời mẹ dặn vẫn in trong tâm trí: Ngày Tết mọi thứ phải sáng sủa, quang đãng, sạch sẽ. Theo lý thuyết đó, sân vườn phải dọn sạch cỏ lá, chén bát ly tách nồi niêu, bao nhiêu đồ nằm sâu trong “mật thất” đều lôi ra hết và chà rửa đến bóng lộn lên mới thôi.
Và sung sướng nhất là ngày 30 Tết, sân vườn đã quang, nhà cửa đã sạch bụi, chén bát ly tách sáng bóng, quả đựng mứt đã có sẵn bánh mứt, bữa cơm tất niên đã xong, cả nhà cùng nhau đi mua hoa Tết.
Thảnh thơi nhất là ngày mùng Một Tết, tôi thích cảm giác không làm gì cả, tới nhà cũng không được quét vì kiêng kỵ, chỉ nằm dài nghe nhạc Xuân, ăn bánh mứt. Tới bữa cũng không cần dọn cơm vì đồ ăn đầy ắp, ai đi chơi về đói bụng thì tự lục ăn.
Năm nào cũng như năm nấy, tôi đều mong chờ Tết.

Tết năm ngoái, tôi nghĩ: hơn 40 năm ăn Tết ở nhà rồi, hay sang năm mình ăn Tết ở một nơi nào xa xa, trải nghiệm cảm giác ngày Tết đường sá vắng lặng, ta là kẻ lữ khách lang thang “ăn ké” Tết nơi không phải là nhà.
Kết quả là năm nay tôi ăn Tết ở một nơi đúng xa: ở xứ sở của ông già Noel: Phần Lan. Nhưng không được “ăn ké Tết” vì nơi này không có Tết Việt.
Một cái Tết thật là lạ so với 42 cái Tết đã qua. Một cái Tết im ắng, không rộn ràng dọn dẹp, không xôn xao hoa từ ngõ vào sân, không thức món truyền thống gợi nhớ ngày xưa, không nhạc Xuân khơi niềm nhớ….
Đường sá quả thật không chỉ vắng lặng mà còn im lìm, như đang ngủ đông, vì ngày Tết ở xứ ta là thời điểm mà nơi này đang đi sâu vào mùa đông. Đó là những ngày tuyết rơi mù mịt, hoặc những ngày tuyết đóng băng dưới chân, trên trời chỉ một màu u ám. Tâm trạng của người cũng như đang đi vào một mùa đông hun hút… Ngày tháng trên app điện thoại chỉ thể hiện ngày đi làm và ngày nghỉ, không có ngày âm lịch để biết ngày nào đưa ông Táo, ngày nào cúng giao thừa, ngày nào qua năm mới…
Tưởng rằng cứ thế mà yên lặng đi qua cái Tết. Nhưng đâu có “yên” được. Khi còn 1 tuần nữa đến Tết là nhà nhà trên facebook trưng bày hình ảnh của Tết: những mai đào vạn thọ… những nồi bánh chưng bánh tét đỏ lửa, những củ kiệu dưa hành, những chuyến xe ngược xuôi chở cành đào, mai, chậu quất, vạn thọ, cúc mâm xôi, hướng dương rực rỡ…
Rồi vì vậy mà tôi cũng xôn xao, nôn nao theo cái Tết ở quê nhà.
Rồi cũng gắng trườn ra khỏi không khí mùa đông ảm đạm, để làm gì đó đón Tết.
Nơi tôi ở chưa có nhiều người Việt, nên thật sự không có không khí Tết chút nào. Tôi cũng muốn trang hoàng một chút, mang Tết Việt ấm lại không khí mùa đông nơi này. Nhưng gần nhà chỉ có hai chợ châu Á, chủ yếu bán thực phẩm, không có bán đồ trang trí Tết.
Thôi thì cũng kho một nồi thịt kho trứng, một hũ dưa chua thay dưa kiệu, chuẩn bị phong bao lì xì cho con, và cả cho bạn người Phần Lan đến chơi nhà, để có một chút Tết Việt trên xứ người.
Xong bữa cơm ngày Mồng Một Tết thì lại khoác áo ấm, khăn mũ sùm sụp, đạp tuyết đi làm. Lầm lũi trên quãng đường mênh mông tuyết, mở nhạc Việt nghe để có không khí quê hương. Không biết vô tình hay hữu ý, list nhạc chạy tới bài Hòn Vọng Phu do Thái Thanh hát: “Qua Thiên San kìa ai tiễn rượu vừa tàn. Vui ca xang rồi đi tiễn binh ngoài ngàn.” Nghe mới cảm khái làm sao. Khi mình vừa xong vị Tết và khoác áo đi làm, chứ không có nằm dài nghe nhạc, khoan khoái nhìn xuyên qua cửa sổ bầu trời thật xanh mây thật trắng và cây mai vươn màu vàng rực rỡ giữa trời Xuân.
Tết ở Việt Nam thường rơi vào tầm cuối tháng Một đầu tháng Hai Tây lịch. Năm nay cũng vậy, khi mùa ở Phần Lan đang rất là… đông. Tôi bỗng nảy sinh thầm ý tha thiết mong đợi mùa xuân ở Phần Lan biết bao nhiêu. Đó là mùa xuân đầu tiên tôi có mặt ở đất nước được mệnh danh là quốc gia của thiên nhiên này. Dù mùa xuân ở đây không trùng với năm mới như ở Việt Nam.
Những ngày đi ngang công viên khoác màu sắc “black & white”: không gian chỉ toàn một màu trắng của băng tuyết, và những hàng cây khô một màu đen im lìm, tôi mong biết bao tới ngày cây xanh lại, và dưới gốc cây là những bụi hoa đủ màu sắc, như hình ảnh tôi thường thấy trong các bộ phim có bối cảnh Bắc Âu. Đôi khi tôi hồ nghi: có thật sẽ tới ngày đó không? Những cành cây như củi khô thế này, làm sao mà xanh trở lại. Mặt đất phủ dày băng tuyết kia, làm sao mà những chồi hoa có thể trồi lên từ đó. Tôi còn cẩn thận chụp lại quang cảnh mùa đông trong công viên, cả mặt đất dưới gốc cây, để chờ xem đến ngày xuân phép lạ có mọc lên từ đó.

Nếu gọi “Tết” đúng theo nghĩa “Tết Nguyên Đán” – ngày đầu tiên của năm mới thì “Tết” của Phần Lan cũng như các nước theo Tây lịch, đó là “một ngày mùa đông” dài ảm đạm. (Tháng 12, tháng 1 ở Phần Lan là đỉnh điểm của mùa đông.) Còn “Tết” theo nghĩa “vui như Tết” thì phải là cái ngày mà tôi quá chừng mong đợi đó: ngày tuyết ngừng rơi, băng tan, cây cối hồi sinh, chim di trú trở về, hoa nở khắp nơi… là phải vào cuối tháng 3.
Rồi cái ngày quá chừng mong đợi đó cũng đến, trong sự quan sát vừa háo hức vừa hoài nghi của tôi. Một tuần sau khi tuyết ngừng rơi, băng tan hết, những mầm cây li ti bắt đầu nhô lên xung quanh những gốc cây to, vẫn còn đang khẳng khiu, trơ trụi. Tiếp sau đó, trên những hàng cây khô, mầm lá mới bắt đầu nhú ra trên toàn bộ thân. Những búp lá chi chít trên cây bung nở từ từ, trông không khác gì những búp hoa. Mùa Xuân có khoảng 2 tuần biến hoá kỳ diệu như nàng tiên Xuân đang chơi đùa với màu sắc. Búp lá từ màu nâu bạc nở ra xanh non, trong vắt, rồi chuyển qua màu sậm dần. Toàn bộ những cây to cây nhỏ, cây bụi, cây hàng rào… trông như đám củi khô mùa đông, thì giờ đây bừng nở, với hàng loạt lá non nảy ra từ gốc đến ngọn. Có những loài cây ra hoa trước khi ra lá. Mặt đất dường như trên từng milimet đều phủ đầy các loại hoa đủ màu vàng đỏ trắng tím: tulip, mao lương, lưu ly, bồ công anh, huệ đủ màu xanh tím, trắng, vàng…
Mùa xuân như một cuộc trẩy hội tưng bừng của hoa lá cỏ cây. Mùa xuân cũng là cuộc trẩy hội của “tâm hồn Phần Lan”. Người ta hớn hở xếp lại những áo ấm sù sụ, khoác lên người những chiếc áo mỏng tươi sáng, đạp xe, chạy bộ trong công viên. Những loài thú nhỏ tung tăng trên đồi cỏ đầy hoa, như trong bức tranh thiên nhiên thơ mộng.
Đây chính là Tết theo nghĩa “vui như Tết”, an ủi thật nhiều sự mong nhớ Tết quê nhà của những người Việt xa xứ. Tôi mải mê đi trong thế giới thiên nhiên lung linh trong vắt của mùa xuân Phần Lan.
Dù vậy, ký ức của 42 mùa xuân quê nhà vẫn cứ len lỏi và thỉnh thoảng bừng lên nôn nao trong cái không khí hội hè tiết Xuân ở nơi này. Cái tất bật xôn xao cuối năm, cái thong thả yên bình xen lẫn chút háo hức nít nhỏ trong những ngày đầu năm, là thức vị thân thương mà riêng biệt tôi chỉ có với quê hương của mình.
Và dù cho tôi có thêm bao nhiêu mùa Tết nữa, thì vẫn vẹn nguyên cái háo hức thưởng thức Tết, vẹn nguyên cảm giác nhâm nhi từng khoảnh khắc thời gian trôi đi trong những ngày với tôi mãi mãi ý nghĩa và thiêng liêng: Tết.
Mùa Tết này, tôi biết thế nào là nhớ Tết quê hương.
Nhưng tôi biết, mình đi thật xa, là để sẽ trở về.
Như những ngày tôi đi trong tiết trời băng giá ảm đạm, vẫn biết và tin phía trước là mùa xuân.
Tôi sống với mùa xuân quê hương trong tâm thức, nhưng luyện tinh thần Sisu của người Phần Lan – bản lĩnh vượt qua nghịch cảnh để vươn lên mạnh mẽ, như cách người Phần Lan trải qua mùa đông dài khắc nghiệt, như cách những bông hoa rực rỡ đủ màu sắc trồi lên mặt tuyết và bung nở đầy sức sống khi mùa xuân về.